مقدمه:
اینستاگرام به یکی از پلتفرم های اصلی برای کسب و کارهای ایرانی تبدیل شده است که با بیش از 40 میلیون کاربر در ایران، بستری مناسب برای تبلیغات محصولات و ارتباط مستقیم با مشتریان می باشد. اما استفاده از این پلتفرم چالش‌های حقوقی به همراه دارد که عدم توجه به آنها ممکن است برای کسب‌وکارها مشکلات جدی به دنبال داشته باشد. این مقاله به بررسی چالش‌های حقوقی در دیجیتال مارکتینگ اینستاگرام و ارائه راهکارهای عملی برای کسب و کارهای ایرانی پرداخته است.
۱. حریم کاربران خصوصی و جمع آوری داده ها
در دنیای دیجیتال، حریم خصوصی و حفاظت از داده های کاربران یکی از مسائل بسیار حساس و مهم است. اینستاگرام به عنوان یکی از پرکاربردترین پلتفرم‌های خرید، امکان جمع‌آوری اطلاعات کاربران مانند تماس، ایمیل، و حتی رفتار آنلاین آنها را برای کسب و کارها فراهم می‌کند. اما طبق قوانین موجود در ایران، مانند قانون جرایم رایانه های و قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان، جمع آوری و استفاده از داده های شخصی بدون اجازه کاربران می توانند به پیگرد قانونی و جریمه های سنگین تبدیل شوند.
مثال : فرض کنید یک برند لباس در اینستاگرام برای جذب مشتریان بیشتر، مسابقه‌ای را برگزار می‌کند و از کاربران می‌خواهد، شرکت کنید که در مسابقه با ایمیل خود تماس بگیرید یا ایمیل خود را وارد کنید. اما بعد از اتمام مسابقه، این برند بدون اجازه کاربران شروع به ارسال پیامک‌های تبلیغاتی متعدد می‌کند. این عمل باعث ناراحتی و نارضایتی کاربران می‌شود و برخی از آنها این موضوع را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند. خیلی زود این برند با موجی از انتقادات شکایت‌های کاربران را می‌پذیرد که ممکن است در بازار و احتمال جریمه‌های سنگین از نظر قانونی درگیر کند .
راهکار عملی:
- دریافت رضایت: هر کسب و کاری که قصد جمع آوری اطلاعات را دارد، باید صریح و شفاف آن را به دست آورد.
استفاده از فرم‌های Opt-in، که به کاربران اجازه می‌دهند با انتخاب خود به کسب‌وکارها اجازه دهند اطلاعات جمع‌آوری شود، بهترین روش است. به‌عنوان مثال، می‌توان در قالب بیو اینستاگرام یا در فرم‌های شرکت در مسابقه یا تخفیف‌ها، توضیح داد که کاربران با ارائه اطلاعات تبلیغاتی می‌توانند از آنها برای ارسال پیامک‌های تبلیغاتی استفاده کنند.
– اطلاعات‌رسانی شفاف درباره سیاست‌های حریم خصوصی: شما باید سیاست‌های مربوط به حریم خصوصی را به‌طور کامل انجام دهید.
۲. کپی‌رایت و مالکیت معنوی
چالش: از محصولات تولید شده توسط دیگران بدون اجازه، به‌ویژه ویدئوها، می‌توان استفاده کرد و ممکن است مشکلات قانونی جدی به همراه داشته باشد. در ایران، قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان به اثبات بر حمایت از آثار هنری.
به عنوان مثال جذاب:
یک برند آرایشی در اینستاگرام از تصویر بازیگر مشهور هالیوودی برای تبلیغ محصولاتش استفاده نمود، بدون اینکه اجازه رسمی از این بازیگر یا شرکت‌های نماینده او داشته باشد. به سرعت این برند با اعتراضات در فضای مجازی مواجه شده و وکیل ایشان با ارسال ایمیل هشدار دهنده قانونی، علیه وی مطرح و سپس اقدام به شکایت و پیگرد قضایی نمود که در نهایت تصویر را حذف کرده و به بازیگر غرامت پرداخت نمود .
روش عملی:
• برای جلوگیری از مشکلات حقوقی، از تولید خود یا دارای مجوز استفاده کنید. منابعی مانند Shutterstock و Unsplash به شما امکان خرید یا دانلود تصاویر قانونی و ویدئوهای باکیفیت را می‌دهند.
• اگر می‌خواهید از کاربران استفاده کنید یا از اینفلوئنسرها استفاده کنید، حتماً از آنها رضایت کتبی بگیرید تا از مشکلات حقوقی جلوگیری کنید.
۳. تبلیغات اینفلوئنسرها و شفافیت در تبلیغات
چالش: تبلیغات با همکاری اینفلونسرها بسیار رایج است. اما یکی از مسائل کلیدی در این زمینه، شفافیت در تبلیغات است. بر اساس قانون تبلیغات گمراه کننده ، هر تبلیغی باید به مخاطبان اعلام کند که تبلیغ می شود. شفافیت در این زمینه ممکن است وجود گمراهی مشتریان و پیگرد قانونی داشته باشد.
مثلاً:
فرض کنید اینفلوئنسری در حوزه سلامت، یک پودر لاغری را تبلیغ می‌کند و آن را به‌عنوان بخشی از زندگی شخصی خود معرفی می‌کند، بدون آن که به دنبال آنها اعلام کنند که بابت این تبلیغ از شرکت تولیدکننده مبلغی دریافت می‌شود. چند ماه بعد، گزارش هایی منتشر می شود که این پودر لاغری عوارض جانبی دارد. در این شرایط هم شرکت تولیدکننده و هم اینفلوئنسر ممکن است تحت پیگرد قانونی و نقد سخت قرار گیرند.
روش عملی:
• همیشه مطمئن باشید که اینفلوئنسرهایی که با آنها کار می‌کنند به‌وضوح اعلام می‌کنند که تبلیغات تجاری انجام می‌دهند. استفاده از هشتگ‌های مانند #تبلیغ یا #مشارکت_تجاری می‌تواند به شفافیت کمک کند.
• همچنین در قراردادهای تبلیغاتی با اینفلوئنسرها، تبلیغات شفاف را به‌عنوان یک بند قید نمایید.
۴. قوانین تبلیغات گمراه کننده
چالش: تبلیغات گمراه کننده یکی از بزرگترین چالش های حقوقی در بازاریابی دیجیتال است. طبق قانون حمایت از مصرف‌کننده و قانون تجارت الکترونیکی ایران، هر گونه تبلیغی که اطلاعات نادرست یا مبالغه‌آمیز ارائه می‌دهد، ممنوع است و می‌توان پیگرد قانونی به همراه داشته باشد.
به عنوان مثال:
یک فروشگاه اینستاگرامی ادعا می‌کند که «تمام محصولات ما صد درصد طبیعی و ارگانیک هستند»، در حالی که بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی از محصولات این فروشگاه حاوی مواد شیمیایی هستند. یکی از مشتریان، پس از استفاده از محصولات با مشکلات پوستی، از فروشگاه شکایت می‌کند. فروشگاه به دلیل تبلیغات گمراه‌کننده مجبور به پرداخت جریمه و غرامت می‌شود و اعتماد مشتریان خود را از دست می‌دهد.
روش عملی:
• در تبلیغات خود همیشه از ادعاهای واقعی و قابل اثبات استفاده کنید. قبل از بیان ویژگی درباره محصولات، مطمئن شوید که مستندات لازم را در اختیار دارید.
• از مبالغه در تبلیغات خودداری کنید و تبلیغات را بر اساس معلومات و داده های علمی تنظیم کنید.
۵. فروش آنلاین در اینستاگرام و قوانین تجارت الکترونیکی
چالش: فروش محصولات از طریق اینستاگرام به یک روش محبوب در ایران تبدیل شده است. اما این فروش‌ها باید مطابق با قانون تجارت الکترونیکی ایران انجام شود. اطلاعات کامل در مورد محصولات، قیمت ها، شرایط فروش و بازگشت کالا باید به مشتریان ارائه شود.
به عنوان مثال:
یک فروشگاه اینستاگرامی لباس، بدون اطلاع رسانی کامل به مشتریان خود درباره شرایط بازگشت کالا، محصولات را به فروش می‌رسانند. مشتریان پس از دریافت کالا و نارضایتی از سایز یا کیفیت، درخواست بازگشت می‌کنند، اما فروشگاه درخواست آنها را نمی‌پذیرد. این موضوع منجر به شکایات علیه فروشگاه می شود.
روش عملی:
• شرایط فروش، قیمت‌ها و سیاست‌های بازگشت کالا را به‌صورت شفاف و دقیق به مشتریان اعلام نمایید. اطمینان حاصل کنید که همه جزئیات مرتبط با فروش به طور واضح به مشتریان اعلام شده است.
• همچنین برای هر خرید، فاکتور رسمی صادر و تنظیم به کالا را رعایت کنید.
نتیجه گیری:
اینستاگرام با توجه به قابلیت‌های بی‌نظیر خود به یک قدرت اصلی در این حوزه برای بازاریابی دیجیتال در ایران تبدیل شده است، اما همراه با این فرصت‌ها، چالش‌های حقوقی نیز وجود دارد. کسب‌وکارها با رعایت قوانین حریم خصوصی، کپی‌رایت، تبلیغات شفاف و قوانین تجارت الکترونیکی می‌توانند از مشکلات حقوقی جلوگیری کنند و از پتانسیل این پلتفرم به بهترین نحو بهره‌برداری کنند.
