فسخ و ابطال قرارداد: تفاوت‌ها، شروط و انواع
در دنیای حقوق و قراردادها، فسخ و ابطال دو مفهوم مهم و متفاوت هستند که هر کدام شرایط و آثار حقوقی خاص خود را دارند. آشنایی با این مفاهیم می‌تواند درک بهتری از حقوق و تکالیف قراردادی به طرفین بدهد. در ادامه، به بررسی این موضوع می‌پردازیم:
فسخ قرارداد چیست؟
فسخ به معنای خاتمه دادن ارادی یک قرارداد توسط یکی از طرفین یا هر دو طرف است. فسخ یک حق قانونی است که می‌تواند به دلایل مختلفی انجام شود و شرایط آن معمولاً در خود قرارداد یا در قوانین مشخص شده است.
ابطال قرارداد چیست؟
ابطال به معنای این است که قرارداد از ابتدا فاقد اعتبار بوده و به نوعی گویی هرگز منعقد نشده است. در صورت ابطال قرارداد، هیچ راهی برای احیای آن وجود ندارد، همانند زنده کردن یک مرده.
فاسخ قرارداد کیست؟
فاسخ شخصی است که خواهان فسخ و خاتمه دادن به قرارداد می‌باشد. این شخص برای اعمال حق فسخ باید شرایط زیر را داشته باشد:
- اراده آزاد برای فسخ قرارداد:
تصمیم‌گیری برای فسخ باید بدون هرگونه اجبار یا تهدید باشد. - عدم اجبار و تهدید:
در صورت اثبات اجبار یا تهدید، دادگاه قرارداد را باطل اعلام می‌کند. - اهلیت فاسخ:
فرد باید عاقل، بالغ و رشید باشد و صلاحیت لازم برای فسخ قرارداد را داشته باشد.
انواع فسخ
1. اقاله با توافق طرفین:
طرفین قرارداد می‌توانند با توافق یکدیگر، همکاری را خاتمه دهند. این توافق ممکن است در همان قرارداد یا به‌صورت جداگانه تنظیم شود.
2. فسخ قانونی:
در صورتی که قرارداد باه جهت قانون منحل گردد ، دادگاه قرارداد را منحل تلقی و حکم به انحلال می دهد . این نوع انحلال که به دلیل عدم اختیار طرفین انجام می‌شود، انفساخ نامیده می‌شود.
مواردی که منجر به بطلان قرارداد می‌شود
- فقدان اهلیت طرفین:
برای انعقاد یک قرارداد، طرفین باید اهلیت داشته باشند. اهلیت شامل سه شرط اصلی است:- عقل: قرارداد با فرد سفیه، مست یا مجنون دائمی باطل است.
- بلوغ: سن قانونی برای انجام معاملات 18 سال تمام است.
- رشد: افراد نابالغ یا صغیر غیر ممیز صلاحیت قانونی برای انعقاد قرارداد ندارند.
- فقدان قصد انشا:
هر قرارداد باید با اراده آزاد و اختیار کامل منعقد شود. در صورت نبود قصد، مانند معامله با فرد مست یا مجنون، قرارداد باطل است. - جهت نامشروع:
انگیزه و هدف قرارداد باید مشروع باشد. اگر جهت نامشروع باشد، قرارداد از درجه اعتبار ساقط است. - فقدان شرایط معامله:
هر معامله باید شرایط قانونی مشخصی داشته باشد. در صورت فقدان این شرایط، قرارداد معتبر نخواهد بود.
شرایط ایجاد حق فسخ در قرارداد
فسخ قرارداد ممکن است به دلایل زیر انجام شود:
- خیار غبن:
حق فسخ به دلیل عدم آگاهی از قیمت واقعی مورد معامله. - خیار مجلس:
امکان فسخ تا زمانی که جلسه مذاکره پایان نیافته است. - خیار عیب:
در صورت آگاهی از عیبی در مورد معامله که پیش‌تر پنهان بوده است. - خیار شرط:
حقی که یکی از طرفین به‌صورت توافقی برای فسخ در قرارداد دارد. - خیار حیوان:
در معاملات مربوط به حیوانات تا سه روز پس از عقد قرارداد. - خیار تعذر تسلیم:
در صورتی که فروشنده قادر به تحویل موضوع معامله نباشد. - خیار تخلف شرط:
فسخ به دلیل نقض شروط توافق‌شده در قرارداد. - خیار رویت و تخلف شرط:
در صورت عدم ارائه اطلاعات دقیق و کامل درباره موضوع معامله.
نتیجه‌گیری
شناخت تفاوت‌های فسخ ، منفسخ ، انفساخ ، و ابطال قرارداد و آگاهی از شرایط قانونی هر یک می‌تواند به طرفین کمک کند تا از حقوق خود در مواقع اختلاف به‌درستی دفاع کنند. از این رو، در تنظیم هر قراردادی، مشورت با یک وکیل حقوقی متخصص برای اطمینان از رعایت قوانین و حقوق طرفین ضروری است.
